Er zijn belangrijke problemen op de financiële markten, zo bleek afgelopen week weer. Het ING onderzoeksbureau houdt al rekening met een spectaculaire ineenstorting. ‘Als de verliezen op Amerikaanse hypotheken nog verder oplopen, krijgen we een probleem.’

Ninja loan
Twee banken, ABN Amro en Citigroup, slaagden er de afgelopen maanden niet in om obligaties te verkopen voor een lening van een miljard euro aan Maxeda, moederbedrijf van onder meer de Bijenkorf, zo werd afgelopen week bekend. In Amerika gebeurde eerder al hetzelfde met een lening aan US Foodservice. Twee Amerikaanse hedgefondsen moesten miljarden bijtanken om niet kopje onder te gaan. Het zijn allemaal symptomen van een verrotte schuldenmarkt die de wereld mogelijk in een dikke recessie gaat storten.

Ninja loans noemen ze het in Amerikaanse financiële kringen. Ninja staat voor no income, no job, no assets: geen inkomen, geen baan, geen bezittingen dus, maar wél een lening. Banken in de VS leenden de afgelopen jaren zo gemakkelijk geld uit, dat ‘alles wat nog een hartslag had’ een hypotheek of een autofinanciering kon krijgen. Om de economie aan te jagen na de internetbubbel, hield de Amerikaanse centrale bank de rente vanaf eind 2003 op minder dan een procent. In Europa was dat twee procent. Met zo’n percentage is het een zonde als je je geld niet laat werken. Banken begonnen dan ook geld uit te lenen waar ze maar konden. Ninjaleningen waren het gevolg.

Nederlandse banken verstrekten in die jaren veel te ruimhartig hypotheken. Tweeverdieners leenden tot vijf keer hun gezamenlijke jaarsalaris. Twee jaar terug spraken ze af het iets rustiger aan te doen, na een waarschuwing van minister Zalm. Als Nederlandse tweeverdieners straks in de problemen komen omdat ze te hoge hypotheken hebben afgesloten, is dat vervelend voor hen en de betrokken banken. Als dat in Amerika gebeurt, is dat een probleem voor de hele wereld.

Credit lunch
Het gebeurt in Amerika. Op grote schaal. En die slechte hypotheken dreigen nu de rest van de financiële markt in gevaar te brengen. Banken houden veel hypotheken niet zelf op de balans, maar vegen ze bij elkaar in obligatiepakketten die ze doorverkopen aan beleggers. CDO’s, Collateral Debt Obligations, heten die pakketten. Voor een belegger zijn ze aantrekkelijk omdat ze gedekt zijn door een constante stroom inkomsten: de rentebetalingen van de hypotheeknemers. CDO’S zijn een verschrikkelijk populair beleggingsinstrument geworden in de VS, maar de laatste tijd ook in Europa. In CDO’S zitten niet alleen hypotheken, maar allerlei vormen van schuld: autofinancieringen, creditcardschulden, persoonlijke leningen, bedrijfskredieten. Hedgefondsen kochten CDO’s bij de vleet.

Nu de rente stijgt en de huizenprijzen in Amerika dalen, blijken veel mensen niet aan hun verplichtingen te kunnen voldoen. Veel CDO’s bevatten subprime loans: tweederangshypotheken en andere schulden van burgers met een niet geheel vlekkeloos kredietverleden, die ook in een hoger rentetarief vallen omdat het risico voor de banken groter is. Deze Ninjaleningen moeten opnieuw gewaardeerd worden en blijken nu opeens veel minder waard dan gedacht.

In Amerika leidde dat een maand geleden tot paniek. Zakenbank Bear Stearns kondigde aan dat twee van zijn hedgefunds die in CDO’S investeren in de problemen zaten. De bank moest in een van de fondsen 3,2 miljard dollar steken om te voorkomen dat het zou omvallen. In de pers dook een gevreesd woord op: credit crunch. Als Bear Sterns zoiets kan overkomen, wie volgen er dan? Er is een extra onzekerheid: niemand weet meer waar de risico’s liggen opgestapeld. Anders dan bijvoorbeeld banken en pensioenfondsen, zijn hedgefunds niet gereguleerd. Centrale banken weten niet waar ze in beleggen en wat hun risicoprofiel is. Sterker, dat weten de hedgefondsen zelf ook niet meer. Hun handel wordt steeds ingewikkelder.

Tegen het risico van een CDO kun je je bijvoorbeeld verzekeren met een zogeheten credit default swap (CDS). CDS’en zijn voor de schuldenmarkt wat opties zijn voor de aandelenmarkt. Ook die dingen worden in ruime mate verhandeld. Wat daar het riscico van is, weet niemand meer. 

Ophopend risico
Er is nog een probleem met goedkoop geld: private equity-partijen namen de afgelopen jaren voor een recordbedrag aan bedrijven over. Samen voor twee biljoen euro (miljoen keer miljoen) in de eerste helft van dit jaar alleen. De overnames van private equity-investeerders zijn leveraged buy outs. Ze steken zelf, zeg 100 miljoen in een overname, maar lenen een miljard, tien keer zoveel dus, bij banken. Zo’n lening is als een hypotheek: het overgenomen bedrijf is het onderpand. De rente staat voor een tijdje vast. Daarna wordt de lening vernieuwd, tegen nieuwe voorwaarden. Dit jaar moet voor 200 miljard euro aan private equity-leningen vernieuwd worden.

Tegen een hogere rente. Er was zoveel kapitaal in de markt dat de prijzen van de overnameprooien hard opliepen: private equity-investeerders moesten daarom steeds ‘strakker’ financieren: overname x kon er nét af bij deze rentestand; bij een hogere rente nét niet meer. Dat leidt straks misschien tot gedwongen verkopen.
Zijn de banken in gevaar die het geld uitleenden? Nee, want ze plaatsten die leningen door. De schulden werden omgezet in obligaties en verkocht aan… weer die hedgefunds. Daar hoopt het risico zich op.

Hoe groot dat risico is? Niemand die het weet. Dat maakt het zo dreigend. ING denkt dat het systeem kán instorten, ‘maar dat wil niet zeggen dat we geloven dat het gebeurt’, zegt hoofd credit-strategie Jeroen van den Broek. ‘Maar als de verliezen op Amerikaanse hypotheken verder oplopen, hebben we een probleem.’ Zijn collega Adriaan Floor van Iris gelooft dat de banken voorzichtiger zijn geworden waardoor een zachte landing meer waarschijnlijk is. ‘Dat er een paar hedgefunds met zware schulden omvallen, is eigenlijk een goed teken.’

Moet je dit eigenlijk allemaal willen weten? Ja, want een crisis op de schuldenmarkt kan overslaan op de rest van de economie. Als straks de recessie zich weer aandient, weet je waar die vandaan komt. Kun je er iets tegen doen? Ongeveer net zoveel als tegen ‘de honger in de wereld’ of ‘het milieu’. Netjes je hypotheekrente op tijd betalen, dat is het beste voor ons allemaal.

Overgenomen uit weekblad Intermediair, 25 juli 2007