De ‘schoolschietpartij’ van Columbine op 20 april 1999 was niet de eerste. Wel de eerste die de wereld schokte. Tot op de dag van vandaag wordt erover gediscussieerd op internet, worden er theorieën uitgewisseld, filmpjes bekeken… En niet in de laatste plaats: er zijn mensen die nog steeds met de gevolgen kampen van wat er toen in het voorstadje Littleton in Colorado gebeurde. Eén van de grootste schrijvers van Nederland, Tim Krabbé, ging zich er in 2007 voor interesseren, nadat de gestoorde student Seung-Hui Cho op een universiteit eerst 32 mensen doodschoot en daarna de hand aan zichzelf sloeg. In zijn videotestament op YouTube noemde hij zich een martelaar en vergeleek hij zichzelf met de twee van Columbine.

De leugens van Michael Moore
Krabbé sloeg Wikipedia erop na en ontdekte al meteen dat wat hij erover dacht te weten niet klopte. Want wat hij dacht te weten kwam overeen met de achtergrond van de school shooting zoals we die door Michael Moores ‘Bowling for Columbine’ voorgeschoteld kregen: twee gepeste jongens namen wraak; ze schoten kinderen dood die ‘ja’ hadden gezegd op de vraag of ze in God geloofden en ze waren voorafgaand aan hun killing spree gaan bowlen. Dat bleek een verzonnen verhaal. Net als veel andere zaken rondom deze misdaad. Krabbé werd gegrepen door de zaak en dook in de tienduizenden bladzijden getuigenverklaringen, rapporten, dossiers, krantenstukken, schoolopstellen, websites en de dagboeken van Eric Harris en Dylan Klebold; de daders. Veel documentatie is in de loop der jaren vrijgegeven. Maar daarmee kwam nog niet het definitieve verhaal bovendrijven. Dát heeft Krabbé met ‘Wij zijn maar wij zijn niet geschift’ naar eigen zeggen opgeschreven.

Uit het persbericht: ‘Hij vond details die nog door niemand waren gezien en ontdekte dat er geen enkel boek was waarin de hele zaak gedetailleerd, nauwkeurig en open wordt geanalyseerd en verteld. […] Krabbé weerlegt de gangbare opvatting dat Eric een psychopathisch meesterbrein was en Dylan zijn depressieve, willoze volgeling. Hij laat zien dat het een filosofische misdaad was waarbij de verhouding tussen de twee heel anders lag en veel interessanter was dan altijd wordt aangenomen.’

De buitenstaander die orde schept
Het lijkt vreemd dat er bijna 13 jaar na The Columbine Massacre een Nederlander moet opstaan die eens eventjes alles op een rijtje zet en ons nu echt verteld wat er is gebeurd. Maar het kan natuurlijk wel. Soms er is een buitenstaander nodig, iemand die nuchter en onbevooroordeeld naar zaken kan kijken waar anderen zich al jaren op hebben stukgebeten. Hoewel nog steeds niet alle informatie omtrent de zaak door de politie wordt vrijgegeven (sommige documenten blijven zelfs tot 2027 in de kluis), is het opmerkelijk hoeveel documentatie er blijkbaar is. Niet in de laatste plaats door verschillende politierapporten die zijn opgemaakt naar aanleiding van eerdere vergrijpen van de jonge daders of aanklachten tegen hen. Zo pleegden ze ruim voor de schietpartij een inbraak in een bestelbusje, waarvoor ze in een soort alternatief straftraject terechtkwamen en waarvan veel documentatie beschikbaar is. Maar de jongens maakten ook regelmatig aantekeningen in hun dagboeken of maakten videoreportages. De video’s waarin ze vertellen over de aanloop naar de schietpartij (de zogenoemde ‘basement tapes’) zijn tot op heden echter niet vrijgegeven. Eric Harris had al wel vrij vroeg (al in 1996) een eigen website, waarop hij een soort blog publiceerde. Krabbé heeft dit soort persoonlijke documenten naast de officiële politierapporten en krantenknipsels gelegd en in alles een duidelijke structuur aangebracht.

Na een korte inleiding begint hij het boek op de ochtend van 20 april 1999, wanneer Eric Harris om kwart over elf het parkeerterrein van Columbine High School in zijn Honda Prelude op komt rijden. Wat volgt is een reconstructie van minuut tot minuut waarin alles voorbij komt wat er in het kleine uur daarop volgde, tot en met de gezamenlijke zelfmoord van de daders om zeven of acht minuten over twaalf in de bibliotheek van de school. Daarna geeft hij aan waarin zijn reconstructie afwijkt van de officiële van de Jefferson County Sheriff en waarom. Hij vervangt hij de dingen die simpelweg niet zo kunnen zijn gegaan (omdat ze tegengesproken worden door feiten) en legt uit hoe het volgens hem dan wel zit.

Tim Krabbé vertelt over zijn Columbine-boek in De Wereld Draait Door

Uitvoerig feitenrelaas
Hoofdstuk vier neemt een dikke 200 bladzijden in beslag en vormt de kern van het boek. Hij somt alle feiten en gebeurtenissen op die samen de opmaat naar de verschrikkingen vormen en begint daarmee al in 1993, wanneer Dylan en Eric elkaar leren kennen op junior high. Vanaf begin 1997 wordt echter uitvoerig bij zowat iedere week stilgestaan. Waar mogelijk geeft Krabbé de gebeurtenissen zoals dagboeknotities, ruzies, incidenten en getuigenverklaringen een plek op een verbazingwekkend nauwkeurig geconstrueerde tijdlijn. Het lijkt in eerste instantie een wat droge opsomming van feiten te worden (en voor hen die niet net als Krabbé geboeid zijn door het verhaal is het misschien ook wel een beetje te veel), maar het is van meet af aan duidelijk dat naar een griezelige, onontkoombare conclusie toegewerkt wordt.

Ook dat laatste lijkt vrijwel onmogelijk omdat er er zo veel gezegd, geschreven en gefilmd is over het drama. De informatie simpelweg van internet plukken en om die nog eens in een andere volgorde leggen lijkt een magere poging tot een diepere doorgronding. In een heel kort stukje tekst laat Krabbé weten wel zelf in Littleton geweest te zijn, maar alleen ‘om de sfeer te proeven en beschrijvingen aan te vullen’. Als je er dan toch was – zo komt de vraag bij ons op – waarom dan geen poging gedaan om ouders, slachtoffers, journalisten of betrokken politieagenten te spreken te krijgen? Alles wat Tim Krabbé ons voorschotelt kan iedereen rechtstreeks van internet downloaden. Toch heeft nog niet eerder iemand zo’n scherpzinnige analyse gemaakt als er met dit boek op tafel ligt. Het boek dat geldt als het standaardwerk in deze zaak is geschreven door iemand die zich een wel heel simpele voorstelling van zaken door een FBI-profiler in de schoenen liet schuiven. Terwijl de waarheid – althans de waarheid zoals ze door Krabbé wordt voorgeschoteld – veel genuanceerder is. Vanzelfsprekend, zou je haast zeggen.

In het vijfde hoofdstuk behandelt de schrijver de nasleep en alle halve waarheden en onwaarheden die op tafel kwam. Om ons ten slotte op zijn visie op de gebeurtenissen te trakteren. Een visie waar we dan al ruim 350 pagina’s naartoe hebben geleefd. Niet verwonderlijk dat we geneigd zijn om mee te gaan in lezing van de feiten en gebeurtenissen die tot de verschrikkelijke apotheose op de 20ste april 1999 hebben geleid. Waaruit blijkt dat de conclusie ‘de daders waren getikt’ veel te kort door de bocht is, net als die dat ze waren gedreven door gewelddadige videogames of die dat niemand ze had kunnen tegenhouden. Waarop je je kunt afvragen: weten we eigenlijk wel genoeg over de schietpartij van vorig jaar in Alphen aan de Rijn?

Het onvermijdelijke einde
Ik vind het zonde om Krabbés analyse hier helemaal prijs te geven. Daarvoor moet iedereen die net als de schrijver geïntrigeerd is door het drama het boek zelf maar lezen. Wees er dan wel op voorbereid dat ‘Wij zijn maar wij zijn niet geschift’ daarna nog lang in je hoofd blijft rondspoken. Zelf had ik behoefte om toch weer wat filmpjes, foto’s en verhalen over de gebeurtenissen op te zoeken, hoe schokkend ze ook waren. Daarmee heeft Krabbé knap werk afgeleverd, dat in eerste instantie niet binnen zijn fictie-oeuvre lijkt te passen. Toch doet het dat wel. Krabbés overkoepelende thema van personages die elkaar weer tegenkomen in de dood, is ook zeer duidelijk in dit verhaal aanwezig. Net als het onvermijdelijke einde. Een verhaal dat alleen maar opgetekend kon worden met de analytische nauwkeurigheid van een schaker. Laten we hopen dat de Amerikanen de waarde ook inzien en de vertalingsrechten snel door een Amerikaanse uitgeverij worden gekocht.

Wij zijn maar wij zijn niet geschift (Bol.com)
416 blz.
€ 19,95
Uitgeverij Prometheus, 2012