Wat is er mis met Amerika?

In Wat is er mis met Amerika? (oorspronkelijke titel: That Used to Be Us) geven de auteurs hun visie op 4 dilemma’s – de globalisering, de revolutie in de informatietechnologie, het chronische financieringstekort en het torenhoge energieverbruik – die van grote invloed zijn op de toekomst van Amerika, maar die desondanks door niemand lijken te worden aangepakt. Het boek is geschreven door Thomas Friedman (schrijver, journalist en winnaar van 3 Pulitzers) en Michael Mandelbaum (expert in Amerikaanse buitenlandse politiek en hoogleraar aan The Johns Hopkins University in Washington). De auteurs proberen met dit werk een verklaring te geven voor het schijnbare onvermogen van Amerika om de uitdagingen van de nieuwe tijd aan te gaan.

Als Amerika-liefhebbers plaatsen wij Amerika nog steeds graag in het midden van de wereld. Velen proberen nog altijd een verblijfsvergunning te krijgen om zich in Amerika te mogen vestigen. Als dat niet lukt willen we er in ieder geval wel een paar jaar werken. Of een summercamp meemaken. Of in ieder geval op reis naar Los Angeles, New York of Miami. Amerika spreekt nog steeds tot de verbeelding. Maar de auteurs hebben zeker een punt. Het land kampt met grote problemen. Het financieringstekort is enorm, bedrijven hebben het moeilijk en ook het onderwijs kraakt in zijn voegen. De supermacht van weleer kan het zich niet veroorloven zich in een nieuwe oorlog te storten. En de concurrentie met opkomende supermachten is verstikkend. Een citaat van Barack Obama vooraan in het boek verwoordt het goed:

‘Het is onbegrijpelijk dat China betere spoorwegen heeft dan wij, het is onbegrijpelijk dat Singapore betere luchthavens heeft dan wij. En we zijn onlangs te weten gekomen dat China nu de snelste supercomputer ter wereld heeft. Vroeger zouden wij dat geweest zijn.’

Het boek geeft een beschrijving van de huidige staat van Amerika en die stemt niet optimistisch. De auteurs noemen zichzelf echter wel optimisten en laten het dan ook niet na om met oplossingen te komen. Dat doen ze in het laatste deel van het boek, nadat de problemen aan de hand van de genoemde 4 hoofdthema’s (globalisering, IT, financieringstekort, energieconsumptie) uitgebreid zijn besproken.

Made in America
Het zijn geen problemen waarmee Amerika zich opeens geconfronteerd ziet. Nee, de problemen zijn ‘made in America’, oftewel voortgekomen uit het Amerikaanse succes. De IT-revolutie bijvoorbeeld, is door Amerikaanse uitvinders, investeerders en technici in gang gezet. Transistors, satellieten, pc’s, mobieltjes, internet, iPads en iPhones werden over de wereld uitgestort, waardoor een enorme hoeveelheid bedrijven wereldwijd de kans kreeg om met Amerika te concurreren en te delen in de successen. Amerika was altijd een land van startende ondernemers. De regels en de cultuur stimuleerden het nemen van risico. Daardoor konden ambitieuze visionairs als Warren Buffett, Bill Gates en Steve Jobs opstaan. Ze hoefden niet bang te zijn voor een mislukking, wat dat betekende niet dat alles verloren was, zoals in het oude Europa in het verleden vaak wel zo was (en soms nog). Het Amerika van nu is te veel weggedreven van die gouden formule. Amerika moet terug naar de basis.

LEES OOK: Las Vegas: meer dan gokken alleen

Een ander groot dilemma is dat Amerikanen meer belasting zullen moeten betalen, maar daar minder voor terugkrijgen. Toenemende concurrentie en dollarverslindende oorlogen hebben Amerika aan de rand van de financiële afgrond gebracht. Alle Amerikanen zullen volgende de auteurs offers moeten brengen, maar politici deze boodschap niet te verkondigen.

Scheppers en dienstverleners
Wat het onderwijs betreft maken de auteurs een onderscheid tussen ‘scheppers’ en ‘dienstverleners’. Beide soorten medewerkers komen in 2 smaken: routineus en creatief. Iedereen zou zichzelf af moeten vragen: voeg ik waarde toe door iets te doen wat uniek is en waarmee ik me onderscheid? Als je een routineuze dienstverlener of een routineuze schepper bent, loop je de kans dat je werk wordt uitbesteed of vervangen door een computer of robot. Of dat je als eerste wordt ontslagen als het bedrijf waarvoor je werkt de buikriem aan moet halen.

Er is geen geld meer. Zolang China Amerika nog geld wil lenen, is het probleem nog te overzien. Maar Amerika moet snel aan de slag met het terugdringen van de uitgaven, het verhogen van de belastingen én het herwaarderen van de Amerikaanse succesformule. Een lid van de commissie voor het financieringstekort verwoordde het treffend: ‘We hebben een verdrag dat ons verplicht Taiwan te verdedigen als het door China wordt aangevallen. Het probleem is dan wel dat we daarvoor geld zouden moeten lenen van China.’

Terrible Twos
De periode van grote schulden dateert van na het presidentschap van Bill Clinton, toen Amerika erin slaagde om de begroting vrijwel op orde te hebben. De auteurs verwijzen als grootste bron voor de problemen naar het eerste decennium van de 21ste eeuw en noemen die periode met een term uit de kinderpsychologie ‘de Terrible Twos’ (ik ben 2 en ik zeg nee). Na 9/11 werd alles (Irak, binnenlandse veiligheid, Afghanistan, Libië) betaald met geleend geld. Tot overmaat van ramp werden de belasting onder George W. Bush verlaagd in plaats van verhoogd en kwam er een uitbreiding van de medische vergoedingen bij. Vanaf nu gaan de babyboomers massaal met pensioen, waardoor de problemen exponentieel zullen toenemen.